Działalność na rzecz ochrony życia jest ze swojej natury działalnością wielowymiarową – oznacza ona bowiem niesienie pomocy każdemu człowiekowi, zwłaszcza temu, który doświadcza różnych trudności życiowych. W odpowiedzi na apel papieża Jana Pawła II, dla którego ochrona życia, wyrażająca się w działaniach podejmowanych na rzecz małżeństwa, rodziny, macierzyństwa i ojcostwa, była nadrzędną wartością, biskup opolski Alfons Nossol, powołał w 1993 roku do istnienia Diecezjalną Fundację Ochrony Życia (DFOZ).
Misją Fundacji stało się od początku jej istnienia profilaktyczne, edukacyjne i terapeutyczne wspieranie człowieka w jego życiu osobistym, małżeńskim, rodzinnym i społecznym. Aby cel ten zrealizować Zarząd DFOZ zdecydował się utworzyć dom dla kobiet samotnie wychowujących dzieci, zwany Domem Samotnej Matki. Dzięki pomocy władz miasta Opola pozyskano dwa hotele robotnicze znajdujące się w Opolu-Grudzicach przy ulicy Masłowskiego 1, w których rozpoczęto prace dostosowujące budynki do potrzeb matek i ich dzieci. W czasie trwania remontu, kiedy brakowało jeszcze ogrzewania i bieżącej wody, schronienie w Domu znalazła pierwsza kobieta w ciąży, pozbawiona środków do życia i dachu nad głową. 15 stycznia 1994 roku bp Alfons Nossol dokonał uroczystego otwarcia placówki. Na początku swojego funkcjonowania Dom dysponował pięcioma niewielkimi pokojami (o wymiarach 3,5m x 4m), w których schronienie mogło znaleźć 10 matek z dziećmi. Wszystkie miejsca bardzo szybko zostały zajęte, a nowo powołana jednostka organizacyjna Fundacji stała się domem rodzinnym dla kobiet w trudnej sytuacji życiowej, będących nierzadko ofiarami przemocy fizycznej, psychicznej, seksualnej, ekonomicznej, wykluczonych społecznie, zagrożonych bezdomnością i skrajnym ubóstwem.
Codzienne życie pokazało, że warunki panujące w Domu są niewystarczające, aby sprostać potrzebom coraz liczniej zgłaszających się matek i ich dzieci. Warunki te nie pozwalały również na wprowadzenie w życie wypracowanego przez Zarząd programu adaptacyjnego dla przebywających w placówce matek. Program ten miał na celu przygotowywanie kobiet do samodzielnego życia poprzez zdobycie przez nie zawodu oraz nabycie umiejętności społecznych. W 1997 roku podjęto więc decyzję o przeprowadzeniu rozbudowy Domu Samotnej Matki. W kwietniu 1998 roku, kiedy Dom został zamknięty, a jego mieszkankom znaleziono miejsca w zaprzyjaźnionych rodzinach, przystąpiono do rozbudowy obiektu. Do parterowego dotychczas budynku, dobudowano 2 piętra, dzięki czemu możliwe stało się powiększenie ilości pokoi, wygospodarowanie miejsca na mający powstać Zakład Adaptacji Zawodowej czy świetlicę dla mieszkańców.
14 kwietnia 1999 roku odbyło się uroczyste otwarcie rozbudowanego i zmodernizowanego Domu. Nastąpiła także oficjalna zmiana nazwy placówki z Domu Samotnej Matki na Dom Matki i Dziecka. Polepszenie warunków bytowych sprawiło, że możliwe stało się podjęcie, w szerszym niż dotychczas wymiarze, kompleksowej pracy z mieszkankami, zmierzającej do przystosowania ich do samodzielnego życia. Ponieważ jednym z głównych problemów, z którymi musiały zmierzyć się samotne matki był brak pracy, zdecydowano się na utworzenie w Domu Matki i Dziecka Zakładu Adaptacji Zawodowej (ZAZ). Główną przesłanką powołania ZAZ-u było pragnienie odejścia od biernych form udzielania pomocy mieszkankom Domu i zastąpienie ich aktywnymi działaniami. Misją Zakładu, którego funkcjonowanie w całości ukierunkowane zostało na wsparcie odpowiedzialności, niezależności i samodzielności życiowej mieszkanek Domu po jego opuszczeniu, stało się organizowanie pomocy zawodowej matkom samotnie wychowującym dzieci (głównie mieszkankom Domu Matki i Dziecka) poprzez działania aktywizujące i pomagające w powrocie na rynek pracy. Z czasem Zakład Adaptacji Zawodowej został przekształcony w Galerię Twórczych Inspiracji, funkcjonującą przy Fundacji do dziś.
W 2018 r. w ramach projektu współfinansowanego ze środków Funduszu Sprawiedliwości powołano w strukturach Domu Ośrodek Pomocy Pokrzywdzonym Przestępstwem. Jego działalność miała na celu zmniejszenie negatywnych skutków przestępstw wśród osób pokrzywdzonych przestępstwem, świadków oraz osób im najbliższych, zamieszkujących w szczególności teren województwa opolskiego poprzez świadczenie kompleksowych usług pomocy specjalistycznej (prawnej, psychologicznej i psychoterapeutycznej), interwencyjno-socjalnej i materialnej. Wieloletnie doświadczenie pracy z osobami pokrzywdzonymi przestępstwem, świadkami oraz osobami im najbliższymi pozwoliło utworzyć w kolejnych latach sieć Lokalnych Punktów Pomocy w całym województwie, świadczących profesjonalną pomoc prawną, psychologiczną, psychoterapeutyczną i materialną dla mieszkańców województwa opolskiego i nie tylko. Z kolei w 2022 r. dzięki środkom finansowym z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej rozbudowano Dom Matki i Dziecka o dodatkowe skrzydło, w którym znajdują się sale szkoleniowe, gabinety terapeutyczne oraz pomieszczenia gospodarcze. Ta część budynku powstała w miejsce niszczejącego baraku, który nie spełniał już standardów budowlanych i został wyłączony z użytkowania. Dzięki zaangażowaniu wielu osób dysponujemy dziś budynkiem wyposażonym w najnowsze rozwiązania energooszczędne, m.in.: gruntowy wymiennik ciepła, panele hybrydowe do wytwarzania energii i podgrzewania ciepłej wody użytkowej, wentylację mechaniczną z rekuperacją, system zarządzania energią, energooszczędne okna, drzwi i oprawy oświetleniowe.
Od początku istnienia Domu Matki i Dziecka schronienie znalazło w nim ponad 1000 kobiet i dzieci. Wszystkie mieszkanki mogą liczyć na szeroką pomoc materialną, psychologiczną, terapeutyczną, pedagogiczną, prawną i edukacyjną. Pracownicy Domu podejmują wszelkie wysiłki, aby czas pobytu w Domu był dla każdej kobiety okazją do konstruktywnego rozwiązania swoich problemów oraz do zdobycia sił i umiejętności pozwalających na stworzenie sobie i dzieciom bezpiecznej i stabilnej przyszłości.
Z historią Domu Matki i Dziecka bezpośrednio związane jest utworzenie drugiej jednostki Diecezjalnej Fundacji Ochrony Życia. Kiedy w Domu Samotnej Matki pojawiła się kobieta gotowa oddać swoje nowo narodzone dziecko do adopcji, Zarząd uznał, że konieczne jest powołanie do istnienia ośrodka, którego celem byłoby zabezpieczenie losu dzieci, których rodzice nie są w stanie podjąć trudów związanych z wypełnianiem funkcji wychowawczo-rodzicielskich. W ten sposób w czerwcu 1995 roku rozpoczął swoją działalność Katolicki Ośrodek Adopcyjny i Opiekuńczy (KOAO), który obecnie ma swoją siedzibę przy pl. Katedralnym 4 w Opolu. Ośrodek stał się ważnym miejscem dla kobiet, które nie mogąc podjąć opieki nad swoim dzieckiem, pozostawiały je po urodzeniu na oddziale położniczym, w konsekwencji czego dziecko trafiało do Domu Dziecka. W KOAO wypracowano standardy postępowania w sytuacjach, w których bezpieczeństwo i dobro dziecka mogło być zagrożone. Matki, informujące Ośrodek o potrzebie oddania dziecka do adopcji, mogły również zamieszkać w Domu Matki i Dziecka, gdzie oczekiwały na rozwiązanie. Po urodzeniu dziecko trafiało do tzw. rodziny terapeutycznej, w której przez 6 tygodni oczekiwało na podjęcie ostatecznej decyzji przez matkę. Gdy po tym czasie matka zrzekała się praw rodzicielskich dziecko mogło od razu trafić do rodziny adopcyjnej. Stworzony w Ośrodku system, którego kluczowym elementem było umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej do czasu wypełnienia wszystkich formalności adopcyjnych, jest do dnia dzisiejszego ważnym elementem procesu deinstytucjonalizacji opieki nad dzieckiem pozbawionym opieki rodziców biologicznych.
KOAO objął opieką także dzieci porzucane w szpitalach Opolszczyzny i Gliwic. Dzięki nawiązanej z lekarzami współpracy, informacje o porzuconych dzieciach szybko docierały do Ośrodka, a jego pracownicy natychmiast podejmowali wysiłki zmierzające do umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej, do momentu uregulowania jego sytuacji prawnej. Wraz z upływem czasu okazało się, że zaczyna brakować rodzin mogących pełnić opiekę zastępczą nad dzieckiem. Niedostatek rodzin zastępczych związany był z faktem, iż coraz więcej dzieci trafiało do nich z nieuregulowaną długotrwale sytuacją prawną, co znacznie wydłużało pobyt dzieci w rodzinie zastępczej. Aby rozwiązać ten problem w 1996 roku KOAO rozpoczął realizację programu „Rodzina zastępcza – mój dom. Dziecko w moim domu” (działania podjęte zostały w ramach Inicjatyw Organizacji Pozarządowych finansowanych przez Departament ds. Kobiet, Rodziny i Przeciwdziałania Dyskryminacji Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej). Dzięki realizacji Programu, którego celem było poszerzanie wiedzy i promowanie rodzicielstwa zastępczego oraz zachęcanie do tworzenia rodzin zastępczych, Katolicki Ośrodek Adopcyjny i Opiekuńczy działający w ramach Diecezjalnej Fundacji Ochrony Życia w Opolu stał się w świadomości społecznej mieszkańców województwa opolskiego największym orędownikiem rodzicielstwa zastępczego.
Trzecią strukturą Diecezjalnej Fundacji Ochrony Życia jest Specjalistyczna Poradnia Rodzinna, której początki funkcjonowania sięgają 1995 r. Zamysłem Zarządu DFOZ było uczynienie Poradni miejscem, w którym osoby doświadczające sytuacji kryzysowych w swoim codziennym życiu mogły uzyskiwać profesjonalną i jednocześnie bezpłatną pomoc psychologiczną, terapeutyczną lub prawną. Zamysł ten udało się zrealizować dzięki zatrudnieniu w Fundacji prawników, psychologów, terapeutów uzależnień, psychoterapeutów świadczących usługi w różnych nurtach psychologicznych. Ważnym elementem pracy specjalistów Poradni stała się działalność edukacyjna i profilaktyczna. Wraz z upływem czasu Poradnia Rodzinna zmieniała się dostosowując swoją ofertę do potrzeb beneficjentów. W 2004 roku zaczęto realizować w niej programy dotowane przez Urząd Miasta Opola, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Unię Europejską czy inne instytucje, dzięki czemu oferta usług świadczonych w Poradni mogła ulec dalszemu rozszerzeniu. Obecnie w ramach struktury Specjalistycznej Poradni Rodzinnej funkcjonują 3 ośrodki: w Opolu, Nysie i Kędzierzynie-Koźlu. Można w nich skorzystać z profesjonalnej oferty usług w zakresie profilaktyki, poradnictwa psychologicznego i rodzinnego, terapii indywidualnej i rodzinnej, terapii uzależnień, mediacji rodzinnych oraz wsparcia interwencyjnego.
W ciągu 30 lat funkcjonowania Fundacji staliśmy się jedną z bardziej rozpoznawalnych na terenie województwa opolskiego organizacji, świadczących usługi profesjonalnej pomocy dziecku i rodzinie. Zrealizowaliśmy ponad 200 projektów finansowanych z różnych źródeł. Nasi pracownicy uczestniczą w licznych grupach eksperckich, zespołach interdyscyplinarnych ds. przemocy, radach pożytku publicznego, zespołach opiniotwórczych itp. Pomogliśmy wielu tysiącom osób zagrożonym wykluczeniem społecznym, pokrzywdzonym przestępstwem, doświadczającym kryzysów osobistych lub rodzinnych, niezależnie od ich światopoglądu, religii, statusu społecznego itp. „…Nie ma sytuacji na ziemi bez wyjścia…” – to motto Fundacji, które towarzyszy nam we wszystkich podejmowanych działaniach.
