Rodzicielstwo zastępcze szansą na szczęśliwe dzieciństwo

Donator: Urząd Miasta Opole Kwota dofinansowania: 10 000,00 zł Okres realizacji: od 15 lipca do 30 listopada 2009 roku Geneza: Zwiększający się poziom i zakres biedy dotykającej współczesne rodziny sprawiają, że stale zdarzają się sytuacje, w których biologiczni rodzice nie są zdolni do podjęcia trudów związanych z obowiązkami wychowawczymi i rodzicielskimi. Przejawem takiego stanu rzeczy jest fakt, iż z każdym rokiem rośnie liczba dzieci umieszczanych w państwowych domach dziecka. Dysfunkcjonalność rodzin biologicznych (zarówno społeczna jak i wychowawcza) jest najczęstszym powodem umieszczania dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych – ponad 98% dzieci przebywających w tych placówkach ma dwoje albo przynajmniej jedno z rodziców . Konsekwencje pobytu w domu dziecka są na ogół złe. Dziecko przebywające w placówce opiekuńczej ma poczucie tymczasowości swojego losu – zachowuje dystans w kontaktach z rówieśnikami, wychowawcami i opiekunami. Po opuszczeniu placówki ma problemy z przystosowaniem się do życia poza jej murami – czy to do życia w swojej rodzinie biologicznej czy też do swojego dorosłego już życia . Alternatywą do domów dziecka są niewątpliwie rodziny zastępcze opiekujące się dziećmi, których rodzice pozbawieni zostali władzy rodzicielskiej bądź też została im ona ograniczona. Jednakże pomimo nieustannych kampanii na rzecz rodzicielstwa zastępczego ciągle nie ma wystarczającej liczby rodzin, które przyjęłyby do siebie dziecko niezależnie od jego statusu prawnego. Niedostatek rodzin zastępczych związany jest z faktem, iż coraz więcej dzieci trafia do opieki zastępczej z nieuregulowaną długotrwale sytuacją prawną. Tylko w 2007 r. na Opolszczyźnie umieszczono w rodzinach zastępczych 121 dzieci, z czego 5 wróciło do rodzin biologicznych a 11 zostało adoptowanych. W roku 2008 sytuacja była podobna. Ponieważ nie został jeszcze wypracowany system pozwalający sądom sprawnie podejmować decyzje dotyczące przyszłości dzieci, których rodzicom ograniczono albo odebrano władzę rodzicielską, zaburzona została rotacja dzieci w rodzinach zastępczych. Dzieci, dla których pomimo ogromnych wysiłków trudno jest znaleźć miejsce w rodzinach zastępczych trafiają do domów dziecka, co znacznie zmniejsza ich szanse na wyjście z kręgu wykluczenia społecznego. Konieczne staje się więc nieustanne pozyskiwanie nowych osób, które po odpowiednim przeszkoleniu i pozytywnym przejściu przez proces kwalifikacji podjęłyby się pełnienia roli rodziców zastępczych. Istotnym problemem jest również fakt, że dzieci trafiające do rodzin zastępczych z powodu osamotnienia, zaniedbań i tragedii związanych z ich sytuacją domową, zdominowaną przez alkohol, czasem przemoc, brak wystarczającej opieki, wykazują różne zaburzenia, sprawiając nierzadko swym opiekunom zastępczym mnóstwo problemów wychowawczych. Często przekraczają normy społeczne, łamią prawo i mają trudności w rozwijaniu bliskich relacji z ludźmi. Wykazują też problemy z myśleniem abstrakcyjnym, myśleniem przyczynowo-skutkowym, uogólnianiem, poczuciem czasu, pamięcią itp. Ważne zatem staje się wsparcie już istniejących rodzin zastępczych w doskonaleniu wiedzy i umiejętności radzenia sobie z trudnymi zachowaniami swoich wychowanków, budowaniu pozytywnych relacji dzieci przysposobionych z biologicznymi itp. Cel programu: Celem nadrzędnym projektu jest zwiększenie warunków dla integralnego i harmonijnego rozwoju dzieci osamotnionych poprzez działania promujące ideę rodzicielstwa zastępczego, przygotowanie 10 par małżonków do przysposobienia dziecka oraz wsparcie psychologiczno-pedagogiczne już istniejących rodzin zastępczych. Cele szczegółowe: • pogłębienie świadomości mieszkańców Opolszczyzny ze szczególnym uwzględnieniem miasta Opola na temat rodzicielstwa zastępczego • obalenie błędnych mitów i stereotypów dotyczących funkcjonowania rodzin adopcyjnych i zastępczych • zwiększenie liczby niespokrewnionych rodzin zastępczych oraz rodzin adopcyjnych • psychologiczno-pedagogiczne wzmocnienie rodzin zastępczych już funkcjonujących • zwiększenie szans dzieci przysposobionych na optymalny rozwój w bezpiecznym, rodzinnym środowisku Opis realizowanych działań: 1. Kampania promująca rodzicielstwo zastępcze A. Modyfikacja i aktualizacja dotychczasowego serwisu Wnioskodawcy promującego rodzicielstwo zastępcze www.rodzinazastepcza.dfoz.pl m.in. poprzez wprowadzenie interaktywnej bazy informacji dotyczącej działań wspierających funkcjonowanie rodzin zastępczych oraz pomocy dzieciom znajdującym się w tychże rodzinach B. Opracowanie i rozpowszechnienie plakatów i ulotek promujących inicjatywę m.in. do wszystkich parafii diecezji opolskiej, jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych prowadzących działania w sferze pomocy społecznej dziecku i rodzinie. C. Opracowanie scenariusza i emisja filmu promującego rodzicielstwo zastępcze. Film oparty będzie na relacjach czynnych rodzin zastępczych, kandydatów na rodziców zastępczych oraz pracowników ośrodków adopcyjnych. Jego treści mają służyć jako materiał edukacyjno-informacyjny do wykorzystania podczas szkoleń, konferencji, rekolekcji, zorganizowanych spotkań itp., stąd też zostanie on rozesłany do wszystkich parafii diecezji opolskiej, jednostek samorządowych i organizacji pozarządowych pracujących na rzecz rodziny. 2. Rekrutacja, szkolenie i kwalifikacja kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub adopcyjnej A. Nabór i diagnoza psychologiczno-pedagogiczna kandydatów określająca możliwości i predyspozycje osób pragnących pełnić role rodziny adopcyjnej lub zastępczej B. Warsztaty merytoryczne wg programu „Dziecko czeka…” BLOK 1. Informacyjno-integracyjny • Omówienie celów spotkań, • Udzielenie informacji nt. możliwych form opieki nad dziećmi • Warsztat „Rodzinna opieka zastępcza – skojarzenia” BLOK 2. 2+1 czyli motywacja kandydatów do przyjęcia dziecka i oczekiwania wobec niego Ma na celu uświadomienie sobie przez małżonków rzeczywistych motywów decyzji o przyjęciu dziecka (adopcji, rodziny zastępczej) i próba sprecyzowania oczekiwań wobec procesu adopcyjnego. BLOK 3. Wspólnota życia Celem tego bloku jest: • pogłębienie więzi małżeńskiej • refleksja nad znajomością siebie i współmałżonka • refleksja nad wartościami i celami kierującymi wspólnym życiem • poprawa komunikacji w małżeństwie BLOK 4. Prawne aspekty opieki zastępczej Celem bloku jest zapoznanie małżonków z zagadnieniami natury prawnej, uświadamiającymi zakres praw i obowiązków rodziny zastępczej względem dziecka. BLOK 5. Dziecko Celem jest zapoznanie z sytuacją dziecka osieroconego: • Zapoznanie się z etapami rozwoju emocjonalnego, poznawczego i społecznego z uwzględnieniem dysharmonii w rozwoju dziecka osieroconego, • Zdobycie wiedzy o chorobie sierocej i psychicznych następstwach sieroctwa, • Refleksja nad tworzeniem się więzi z dzieckiem przysposobionym, • Nabycie umiejętności aktywnej komunikacji, • Uświadomienie odmienności potrzeb dziecka i dorosłego BLOK 6. Małe dziecko – opieka i pielęgnacja Blok ma na celu zapoznanie uczestników z metodami pielęgnacji dziecka i organizacji opieki nad nim. BLOK 7. Stanąć w prawdzie. O jawności adopcji Celem tego bloku jest: • Uświadomienie rodzinom, jakie zagrożenie psychiczne i społeczne dla dziecka niesie fakt ukrycia informacji o jego adopcji • Przedstawienie czynników opowiadających się za ujawnieniem adopcji • Bank pomysłów- jak i kiedy powiedzieć dziecku prawdę BLOK 8. Rodzina Naturalna w życiu Rodziny Zastępczej BLOK 9. Rodzina Zastępcza w życiu Rodziny Adopcyjnej Celem tych bloków jest: • Uświadomienie sobie przez małżonków rzeczywistych problemów rodzin biologicznych • Zdobycie wiedzy na temat poczucia tożsamości i przynależności dziecka oraz realizowania potrzeby więzi z rodziną naturalną • Przygotowanie kandydatów do kontaktu z rodziną naturalną dziecka • Przygotowanie kandydatów do współpracy w zespole: rodzina zastępcza – rodzina naturalna – Katolicki Ośrodek – Sąd – Pomoc Społeczna BLOK 10. Problematyka przemocy Celem tego bloku jest: • Uświadomienie sobie przez małżonków przyczyn i skutków różnego rodzaju zaniedbań i przemocy • Zdobycie wiedzy na temat rozpoznawania objawów psychicznych i fizycznych przemocy oraz sposobów pomocy osobom zaniedbanym i krzywdzonym • Poznanie sytuacji psychicznej dziecka po doświadczeniu przemocy BLOK 11. Problematyka uzależnień Celem tego bloku jest: • Uświadomienie sobie przez małżonków zagrożeń, jakie niosą ze sobą różnego rodzaju uzależnienia • Zdobycie wiedzy na temat rozpoznawania objawów uzależnień i sposobów pomocy osobom uzależnionym • Poznanie sytuacji psychicznej dziecka w rodzinie alkoholowej BLOK 12. Komunikacja w rodzinie i wychowanie religijne. Świadectwo. Celem tego bloku jest: • Poprawienie umiejętności porozumiewania się w rodzinie poprzez konstruktywne rozwiązywanie konfliktów. • Uświadomienie integralnego rozwoju człowieka w wymiarze jednostkowym: fizycznym, psychicznym i duchowym oraz społecznym w rodzinie, społeczeństwie i Kościele. • Świadectwo i wymiana doświadczenia z rodzicami adopcyjnymi, którzy pełnią rolę rodziny zastępczej lub adopcyjnej od kilku lat. C. Wywiad środowiskowy przeprowadzany w miejscu zamieszkania małżeństwa, pozwalający zweryfikować faktyczny stan deklarowanych warunków do zapewnienia pełnego i harmonijnego rozwoju dziecka. D. Kwalifikacja kandydatów Ostatecznej kwalifikacji małżeństwa do pełnienia roli rodziny zastępczej czy adopcyjnej dokona Rada Społeczna Ośrodka na podstawie przeprowadzonych diagnoz, udziału w zajęciach warsztatowych oraz wywiadu środowiskowego. 3. Turnus socjoterapeutyczny doskonalący umiejętności opiekuńczo-wychowawcze rodziców zastępczych „Razem łatwiej pokonać trudności” W ramach projektu zorganizowany zostanie tygodniowy turnus socjoterapeutyczny dla 7 rodzin zastępczych wraz z dziećmi przyjętymi i naturalnymi do 18 roku życia (preferowany będzie udział całej rodziny). Celami turnusu będą: integracja rodzin zastępczych, wsparcie rodzin zastępczych w rozwiązywaniu trudności wychowawczych w życiu codziennym, wskazanie sposobów pracy i zabawy z dzieckiem przysposobionym, otwarcie na relacje z innymi, poprawa komunikacji w systemie rodzinnym, a także relaksacja i czynny wypoczynek. Podczas wczasów rodzice zastępczy będą mieli możliwość uczestniczenia w następujących warsztatach zwiększających ich umiejętności i kompetencje z zakresu rodzicielstwa zastępczego: A. Warsztaty Dziecko z zaburzeniami FAS/FAE • Dziecko poalkoholowe w rodzinie zastępczej; • Rozpoznawanie możliwości i ograniczeń rozwojowych u dziecka z uszkodzeniem mózgu; • Uszkodzenia mózgu w przebiegu FAS; • Zaburzenia rozwoju sensorycznego i motorycznego oraz ich wpływ na codzienne życie i zachowanie; • Emocjonalność dziecka z FAS/FAE; • FAS a odrzucenie i zaburzenia przywiązania; • Zachowania przywiązaniowe u dzieci z FAS/FAE; • Seksualność i dojrzewanie u dzieci i młodzieży z FAS/FAE; • Wpływ dziecka z FAS/FAE na relacje w rodzinie zastępczej; • Granice i ochrona naturalnej części rodziny; • Możliwości terapeutyczne wobec dziecka z FAS/FAE. B. Warsztaty Rodzic zastępczy wobec dziecka z zachowaniami trudnymi • Przyczyny trudnych zachowań, omówienie pojęć; • Podstawowe techniki pomocne w pracy z dziećmi przejawiającymi niepożądane zachowania: a) wzmacnianie zachowań przy pomocy – dostrzegania pozytywów, czasu zabawy, chwalenia, stosowania pakietu przywilejów i nagród, b) wygaszania zachowań przy pomocy zasad i konsekwencji (time out, zabranie przywilejów, ignorowania, konsekwencji naturalnych i nadrzędnych), c) stosowanie systemów żetonowych (turniej uśmiechniętych twarzy, klasyczne systemy żetonowe), d) praca nad wybuchem złości • Analiza trudnych zachowań i proces zmiany przekonań. C. Warsztaty Przyjęcie dziecka a funkcjonowanie naturalnej części rodziny przyjmującej a. Motywy bycia rodzicem zastępczym, wyobrażenia a praktyka zastępczo-rodzinna, rozwój rodziny – kierunki zmian; b. Odrzucenie i skutki odrzucenia; c. Przywiązanie w rodzinie zastępczej; d. Budowanie prawidłowych relacji między wszystkimi członkami rodziny – dzieci przyjęte, naturalne, współmałżonek (analiza sytuacji rodzinnej po przyjęciu dzieci); e. Źródła i prewencja konfliktów w rodzinie zastępczej (kłamstwo, kradzieże, zachowania prowokacyjne, zazdrość, manipulacja). D. Warsztaty Opieka krótkoterminowa a. Dziecko w opiece krótkoterminowej: podstawy szybkiej diagnostyki i rozpoznawania potrzeb; b. Specyfika opieki nad dzieckiem po zaniedbaniu, porzuceniu, molestowaniu seksualnym, przemocy fizycznej; c. Aspekty zdrowotne w krótkoterminowej opiece; d. Sytuacja emocjonalna dzieci biologicznych w rodzinie sprawującej funkcję rodziny zastepczej; e. Zapobieganie zagrożeniom, zapewnienie stabilności naturalnej części rodziny; f. Problematyka przywiązania w opiece krótkoterminowej; g. Ponowne przeżywanie utraty; h. Istota więzi małżeńskich podczas pełnienia funkcji krótkoterminowej rodziny zastępczej, zapobieganie wypaleniu; i. Kontakty z rodzicami biologicznymi dzieci umieszczonych w opiece krótkoterminowej. E. Rozwijanki dla dzieci W czasie, gdy rodzice uczestniczyć będą w warsztatach, dzieci będą miały zapewnioną profesjonalną opiekę pedagogiczną. Będą mogły one uczestniczyć w zajęciach plastycznych, różnorodnych grach i zabawach sprzyjających prawidłowemu rozwojowi. Zajęcia dla dzieci ukierunkowane będą przede wszystkim na: • kształtowanie umiejętności wchodzenia w pozytywne relacje z innymi dziećmi, • uczenie dzieci określania i wyrażania swoich uczuć, • wspieranie rozwoju psychomotorycznego dzieci, • wyciszenie i odprężenie, • polepszenie komunikacji dzieci z rówieśnikami oraz z rodzicami. F. Konsultacje psychologiczno-pedagogiczne Podczas turnusu zarówno rodzice, jak i dzieci będą miały możliwość skorzystania z indywidualnej konsultacji z psychologiem i/lub pedagogiem. Rodziny będą zachęcane do wspólnego spędzania wolnego czasu oraz do dzielenia się swoimi doświadczeniami związanymi z byciem rodziną zastępczą. Rodziny uczestniczące w turnusie stworzą dla siebie nawzajem swoistą grupę wsparcia, co pozwoli na zoptymalizowanie ich funkcjonowania oraz na konstruktywne rozwiązywanie problemów związanych ze sprawowaniem opieki zastępczej.